Rahman Rahim Allah'ın adıyla.
Nüzulü, Musfahta 1. nüzul sıralamasında 5. sıradadır. Hz. Muhammed’in (a.s) Peygamberliğinin ilk yıllarında Mekke’de nazil olduğu hususunda ittifak vardır. Kaynaklarda nüzul sebebi ile ilgili özel bir olay yoktur. Kur’an’ın hem bir mukaddimesi hem de özeti gibidir, ayrıca her mümin'in kıldığı namazın bütün rekâtlarında Rabbi ile konuşurcasına okuması ve bu sayede ona yaklaşması murad edilmiştir.
Adı;
Bu sure konusu nedeniyle Fatiha ismini almıştır Fatiha bir konuyu bir kitabı veya başka bir şeyi açan şey demektir. Başka bir deyişle Fatiha bir nevi Kur’an’ın önsözüdür.
Konusu;
Bu sure aslında Allah'ın kendi kitabını okumak isteyenlere öğrettiği bir dua'dır. Okuyucuya şu dersi öğretmek için kitabın en başına yerleştirilmiştir. Eğer samimi olarak Kur'an'dan yararlanmak istiyorsan Âlemlerin Rabbine bu şekilde dua etmelisin. Bu önsöz okuyucunun kalbinde hidayet dileme hidayeti ancak o verebilir; konusunda kuvvetli bir istek uyandırmayı amaçlar. O halde Fatiha dolaylı olarak incelemek ve Âlemlerin Rabbi’nin bilginin tek kaynağı olduğu gerçeğini kabul etmek olduğunu öğretmektedir. Bu nedenle kişi Kur'an’ı incelemeye, ondan hidayet dileyerek başlamalıdır. Fatiha kulun duası Kur'an ise mabudun kuluna verdiği cevaptır. Kul kendisine doğru yolu göstermesi için Allah'a yalvarır, Allah'da duaya cevap olarak tüm Kur'an’ı onun önüne koyar ve sanki şöyle der; işte benden dilediğin hidayet.
Meali;
1- Rahmeti sonsuz merhameti sınırsız Allah'ın adıyla. 2-4- Bütün övgüler Âlemlerin Rabbi sonsuz rahmet sınırsız merhamet sahibi hesap gününün yegâne hâkimi Allah'a mahsustur. 5-7- Rabbimiz biz yalnız sana boyun eğer, yalnız senden yardım dileriz. Sen bizi doğru yolda kendilerine iman ve hidayette sebat lütuf ettiğin hayırlı kullarının yoluna yürüt. Senin gazabına uğrayanların delalete sapanların yoluna yöneltme bizi.
Tefsiri;
7 Ayetlik bu kısa sureyi her Müslüman günde en az 17 defa tekrarlar buna sünnet Namazları da ilave edince bu tekrarlayış 2 mislini aşar. Hele farz ve sünnetler dışında nafile Namaz kılarak Allah'ın divanında durmayı arzu edenler için bu adet hudutsuzdur. İmam'ı şafiye göre Fatiha'yı okumayanın Namazı sahih olmaz İslami akidenin İslami tefekkürün İslami duygu ve yönelişlerin bu sürede toplanmasından ötürüdür ki Namazların her rekâtında okunması emredilmiş ve Fatiha okunmayan her Namaz batıl sayılmıştır. Sure Besmele ile başlar; Besmele bu sureye dâhil midir? Değil midir? Kur'an'ı Kerim'den bir ayet olup her sureye onunla mı başlanır? Şeklinde ihtilaflar bulunmakla beraber, Besmelenin Fatiha’dan bir ayet olduğu görüşü daha kuvvetlidir. Fatiha Allah - insan ilişkisinin kodlarını barındırır. Fatiha’da Allah'tan insana inen rahmet ve vahiy, insandan Allah'a çıkan dua ve ibadet dile gelir. Fatiha Allah'tan istemenin usulünü öğretmektedir.
Allah 'dan dan istemek yani dua Hz. Peygamberin ifadesiyle ibadetlerin beynidir. Bu yüzden Rabbimiz Nebisine; duanız olmasaydı Rabbim size ne diye değer versin ki demesini emreder miydi? Dua kulun Allah karşısındaki esas duruşudur, dua kalbin Allah ile konuşmasıdır, Allah'ın kuldan en çok hoşnut olduğu an onun dua anıdır. Zira Allah herkese ve her şeye yeten, kul ise kendisine dahi yetinmeyendir. Kulun kulluğu bu hakikati itiraf ile başlar. Dua etmek kendine yetinmediğini itiraf etmenin en güzel yoludur. Zaten çirkin bir tavır’da insanın kendi kendisine yettiğini zannetmesidir. Allah'tan isteme usulü birbirine bağlanmış halkalardan oluşur.
1- İztiaze, sığınma, Saf Belirleme... Tüm varlığıyla şeytandan uzaklaşarak samimi bir kalple Allah'a sığınma...
2- Rahmeti sonsuz merhameti sınırsız Allah'ın adıyla başlamak... Bismillah ile başlamak demek Allah'ın (c.c) birliğini anmak ve ona karşı gereken edep dairesinde İslami esasların ilk rüknünü ifa etmek demektir ve bunun ardından Allah’a(c.c) üçüncü basamak olarak hamd ile başlamaktır.
3- Âlemlerin Rabbi olan Allah'a hamd olsun… Allah'a hamd öyle bir duygudur ki; müminin kalbi onu sadece anmakla mutmain olur. Allah (c.c) bütün mahlûkatını kuşatan bu nimetler bilhassa İnsanoğlu’nu kucaklamaktadır. Bunun içindir ki bir işin başında ve sonunda Allah'a (c.c) hamd etmek bizzat İslami tasavvurun kaidelerindendir.
4- Allah (c.c) maddi manevi görülen ve görülmeyen her şeyin sahibi, mutlak, sarıfı, efendisi, maliki terbiye edicisi ve ıslah edici Rabbi olarak bilmek; şüphesiz Allah'ü Teâlâ Rab olarak kâinatı yaratıp da sonra onu başıboş bırakmış değildir. Her daim kâinatı ıslah ile tasarrufta bulunup onu korur ve terbiye eder. İnsan'da buna dâhil değil midir? İnsan kâinatın içersinde ki varlıkların içerisinden sadece bir varlıktır ve Rabbi’ne muhtaçtır.
5- Rahman Rahim… Rab ile kulları, yaratıcı ile yaratılmışlar arasında ki o devamlı bağlılığın esaslılığını tespit etmek için surenin içinde müstakil bir ayet halinde burada bir daha tekrarlanıyor. Allah'u Teâlâ’nın insanda hamd ve sena zevkini arttıran bu Rahmet ve Riayet alakası aynı zamanda sevginin ve gönül rahatlığının da kaynağıdır. Şu halde bu bol Rahmete karşılık hamd etmek fıtri bir vazifedir. Yoksa vereceğin bir hesabı göz önünde nasıl bulunduracaksın?
6- Din günün sahibi maliki ayrışma günü ödül ve ceza… Hesap denilmesinin nedeni kulun Allah'a borçlunun hesaba çekilmesi, borç verenin tahsil etmesi (hesap görücü olarak borç defterin sana yeter). Dünya iş yeridir, Ahiret hesap yeri, gün ayrışma günüdür. Bir yanda hak diğer yanda ise batıl, bir yanda Peygamberler, Salihler, şehitler, sadıklar ve yoldaşları yolundan gidenler bölük bölük, başlarında önderleri olduğu halde. İsra 71
Ahiret ve hesap ile ilgili pek çok Mekki sureler vardır. Diğer yandan firavunlar, iblis ve iblisleşen insanlar zalim ve zulüm yapanlar Allah'a şirk koşanlar nemrutlar, Ebu Cehil’ler, Ebu Leheb’ler, hakka karşı duran tüm batıl inanç sahipleri onlarda hesap yerine gelip din günün sahibi malikine hesap verecekler. Allah onlardan eylemesin bizi.
7- Rabbimiz sadece sana kulluk ettiğimiz için yalnız senden yardım dileriz… Senden başkaca her şeyi reddederiz, senin sevdiğini sevmek senin sevmediğini sevmemek, senin buğz ettiğine buğz etmek bizim üzerimize farz oldu. Çünkü biz insanlar senin her şeye kadir olduğunu bildik ibadetimizi de sana has kılarak yardımı da yalnız senden diliyoruz.
8- Sen Bizi Doğru Yolda kendilerine iman ve hidayete sebat lütfettiğin hayırlı kullarının yoluna yürüt. “Kur'an ancak aranızda doğru yola girmeyi dileyene ve âlemlere bir öğüttür. Âlemlerin Rabbi olan Allah dilemedikçe sizler hiçbir şeyi dileyemezsiniz.”Tekvır 28-29
9- Nimete erdirdiklerinin yoluna gazaba uğramışların yoluna da sapmışların yoluna da değil. Âmin.
Haftaya buluşmak dileğiyle Allah’a emanet olun.
Kaynakça: Tefhimul Kur’an Fizilal Kur’an Yolu